Al jarenlang bepleiten we bij bedrijven om op zoek te gaan naar de balans tussen thuiswerk en kantoorwerk, tussen verplaatsingen in binnen- en buitenland en face-face dan wel virtuele meetings. Aanvankelijk reageerden bedrijven slechts lauwtjes op de mogelijkheid om hun medewerkers vaker van thuis te laten werken. De bezwaren zijn gekend: een lagere productiviteit, een gebrekkiger communicatie en samenwerking, een dalend gevoel van collegialiteit. Maar ze vreesden ook de gevolgen van die keuze: de kosten van een performante infrastructuur, het opstellen van een degelijk en juridisch sluitend bedrijfsbeleid… Meer dan voldoende obstakels voor vele bedrijven om die boot zo veel mogelijk af te houden.

Maar tegelijk is de maatschappelijke context zo hard veranderd dat de roep om meer mobiliteit en slimmer zakendoen steeds harder klinkt. Onze maatschappij en economie kreunt onder het fileleed, dat ons jaarlijks miljarden kost aan verloren productiviteit. En de natuur blijft jaar na jaar meer uitlaatgassen slikken, ondanks alle inspanningen om die CO2-uitstoot te verminderen.

En de werknemers zelf? Slechts 22% van de Belgen mag volgens een rapport van de Belgische FOD Mobiliteit van zijn organisatie geregeld thuiswerken. 92% van die telewerkers wil graag blijven telewerken, meestal omwille van de tijdwinst en het wegvallen van de stress en vermoeidheid door het niet afleggen van het woon-werkverkeer. Wie niet thuiswerkt, denkt vaak dat de grens tussen werk en privé moeilijker te trekken valt, en dat het sociaal contact met collega’s zal verwateren. Maar wie vaak telewerkt, merkt dat dit best meevalt.

Er is anders gezegd nog een grote interesse en goesting om thuis te werken bij de meeste werknemers. En andere studies wijzen erop dat ook de productiviteit voor bedrijven zou toenemen. Bovendien stellen steeds meer sollicitanten flexibel werken als voorwaarde om te starten. En toch blijven zoveel bedrijven vasthouden aan de klassieke vorm van kantoorwerken, van 9 tot 5 als het enigszins kan. Zucht…

En dan steekt plots die zure appel, in de vorm van een corona-pandemie, de kop op. Aanvankelijk nog wat aarzelend, maar sinds vorige week in alle hevigheid. Plots laten (bijna) alle bedrijven hun werknemers wel thuiswerken, sommige met frisse tegenzin, andere zonder enige reserve. En bij de meeste bedrijfsleiders hoorden we de bedenking: “we zullen wel zien hoe dit loopt, en daar de nodige conclusies uit trekken.” De eerste conclusie kon je in elk geval maandagochtend al trekken: het was al lang geleden dat op een gewone maandagochtend zo weinig file stond op de snelwegen. Onze natuur kon al wat vrijer ademen.

Mijn overtuiging: hoe langer de relatieve quarantaine aanhoudt, hoe meer organisaties hun telewerkplaatje volledig ingevuld krijgen, zowel technisch als organisatorisch en administratief. En gaandeweg zullen bedrijven pas ten volle beseffen dat Het Nieuwe Werken (thuiswerken, maar ook flexibele werkplekken, virtueel vergaderen, met collega’s maar ook met partners en klanten) bijzonder veel voordelen oplevert, met productievere en tevreden medewerkers, minder kosten voor bedrijfswagenpark én voor de kantoorinfrastructuur, minder verplaatsingen in binnen- en buitenland…

Het is mijn grootste hoop dat we nu gaandeweg een kantelpunt zouden kunnen bereiken waarbij elke verplaatsing in vraag wordt gesteld. Moeten we wel allen naar Brussel voor die wekelijkse meeting van het marketingteam, terwijl we de juiste tools hebben om die meeting ook online te organiseren? Maar ook: moeten we wel naar die klant voor ons verkoopsgesprek dat even vlot en doeltreffend over videochat had gekund? Ik weet het: dit is vloeken in de sales-kerk. Een klant moet je bezoeken want anders toon je geen respect. Maar waarom zou een videochat van minder respect getuigen dan dat gesprek op twee meter afstand van elkaar? Deze discussie heb ik al met verschillende klanten gevoerd, en het kost heel wat moeite om zulke mentaliteitsverandering te realiseren. Maar daar kijken ze vandaag, in volle corona-crisis, toch ook al anders naar.

Natuurlijk pleiten we niet voor 100% thuiswerk en alleen maar online meetings. Telewerken en flexibel werken heeft zijn beperkingen. Collega’s leer je pas echt kennen wanneer je samen ’s middags aan tafel zit, of tijdens een gezamenlijk uitje. Jonge starters leren de stiel ook door hun oudere collega’s te observeren. Potentiële leiders kunnen hun ‘leadership skills’ moeilijk testen van op afstand. En sommige jobs, vooral in de dienstensector en retail, zijn nu eenmaal moeilijk te virtualiseren.

We zullen dus steeds de juiste balans moeten zoeken tussen fysiek aanwezig zijn en samenwerken van op afstand. Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor het management, dat sterk leiderschap zal moeten combineren met open en transparante communicatie, zodat elke medewerker weet wat kan en mag, en waarom, en zich toch ‘empowered’ voelt om zelf in te vullen hoe ze best te werk gaan met de verkregen vrijheid. Een management dat ook zelf het goede voorbeeld geeft, eerder dan alles tot in de kleinste details te controleren.

Met de huidige ervaring achter de rug zou het best eens kunnen dat we een Copernicaanse omwenteling tegemoet gaan: dat we vaker uitgaan van flexibel werken en virtueel vergaderen als de standaard. Wat op termijn kan leiden tot vlotter verkeer, tot meer tevreden medewerkers, tot een beter bedrijfsresultaat, en tot een wereld waarvoor we meer zorg dragen.

Dan zal die zure appel die we vandaag te slikken krijgen, toch voldoende vitaminen hebben bezorgd om onszelf en onze omgeving gezonder te maken dan ooit tevoren. Maar nu eerst nog even doorbijten!